Uprawnieniem konsumenta, wynikającym z ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta, jest prawo do odstąpienia od umowy bez podawania przyczyn i bez ponoszenia kosztów z tego tytułu. Prawo to przysługuje konsumentowi, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. O tym, kiedy jest zawierana umowa poza lokalem przedsiębiorstwa pisałyśmy już tutaj. Poruszałyśmy również problem obowiązków, jakie ciążą na przedsiębiorcach w związku z zawieraniem umów z konsumentami – zarówno tradycyjnych, jak również umów na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. W tym wpisie odpowiemy na pytanie jak to jest z możliwością zbadania towaru przez konsumenta po zakupie, odesłaniem i jego utratą wartości.
#Fakt 1: Konsument ma prawo sprawdzić towar pod kątem jego cech
Przyczyną zapewnienia konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy zawieranej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa jest jego możliwość do zapoznania się z towarem. Konsument może sprawdzić towar pod kątem jego charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy.
Co to oznacza? Czego właściwie może dokonać konsument bez narażania się na konieczność zapłaty odszkodowania za zmniejszenie wartości towaru?
Konsumentowi należy zapewnić możliwość zapoznania się z towarem w taki sposób jak to ma miejsce w sklepie stacjonarnym. Z tego względu nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, jakie czynności może podjąć konsument – uzależnione to jest w każdym wypadku od typu i rodzaju towaru.
Przykład:
Konsument dokonał zakupu zmywarki przez Internet. W ramach czynności sprawdzenia może wyjąć towar z opakowania, obejrzeć go, zapoznać się z programami (panelem funkcyjnym), które oferuje dane urządzenie. Wydaje się, że przekroczeniem uprawnień konsumenta będzie użycie tej zmywarki do zmywania naczyń, gdyż takiej czynności konsument nie może dokonać w sklepie stacjonarnym.
Należy przy tym wskazać, że w przypadku, gdyby doszło do uszkodzenia towaru podczas sprawdzania towaru pod kątem jego charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy, a więc w toku czynności, do których konsument jest uprawniony, konsument nie jest odpowiedzialny za ewentualne zmniejszenie wartości rzeczy.
#Fakt 2: Przekroczenie uprawnień konsumenta do zapoznawania się z towarem nie wyłącza prawa do odstąpienia od umowy
Towar, z którym konsument się zapoznawał może ulec całkowitemu zniszczeniu lub zużyciu. Należy jednak pamiętać, iż okoliczność ta sama w sobie nie wyłącza uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy. Innymi słowy, mimo zużycia lub zniszczenia towaru konsumentowi przysługuje w dalszym ciągu prawo do odstąpienia od umowy.
Warto o tym pamiętać w szczególności konstruując wszelkiego rodzaju regulaminy, aby uniknąć niedozwolonych postanowień umownych. Za klauzule abuzywne zostaną uznane w szczególności takie regulacje, które będą uzależniały możliwość odstąpienia od umowy przez konsumenta wyłącznie w przypadku przekazania towaru „kompletnego”, „nieużywanego” czy „w oryginalnym opakowaniu”.
#Fakt 3: Przedsiębiorca może żądać wynagrodzenia za utratę wartości towaru
Jeżeli zmniejszenie wartości towaru (czy to na skutek zużycia czy zniszczenia) nastąpiło w wyniku przekroczenia uprawnień konsumenta w zakresie zapoznawania się z towarem zakupionym na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, przedsiębiorcy przysługuje z tego tytułu odszkodowanie.
Przepisy nie zawierają w tym zakresie żadnych wytycznych, co powoduje, iż w rzeczywistości każdy przedsiębiorca powinien rozpatrywać sprawy indywidualnie. Towar, który został zwrócony może zostać ponownie sprzedany – przedsiębiorca musi dokonać oceny, jakie ewentualnie koszty musi dodatkowo ponieść doprowadzając towar do użyteczności.
Przykład:
Brak oryginalnego pudełka nie wyłącza uprawnienia do odstąpienia od umowy. Może jednak stanowić podstawę do żądania odszkodowania z tytułu zmniejszenia się wartości rzeczy. Przy czym nie można tego traktować automatycznie. Należy się zastanowić przykładowo czy produkt musi być sprzedawany w oryginalnym opakowaniu albo czy producent nie dostarcza dodatkowych opakowań.
#Fakt 4: Przedsiębiorca nie może sztywno określać wysokości wynagrodzenia za utratę wartości towaru
Oznaczenie w regulaminie czy innym wzorcu umownym kwotowych lub procentowo określonych wartości odszkodowań za utratę wartości towaru może zostać uznane za klauzulę niedozwoloną. Przedsiębiorca powinien każdorazowo ocenić indywidualną sytuację i ustalić w jakim stopniu nastąpiło zmniejszenie wartości towaru.
#Fakt 5: Jeśli przedsiębiorca nie poinformuje konsumenta o prawie do odstąpienia to nie może żądać odszkodowania za zmniejszenie wartości towaru
Przedsiębiorca powinien pamiętać również, aby pouczyć konsumenta o sposobie i terminie wykonania prawa odstąpienia od umowy, a także wzorze formularza odstąpienia od umowy. Brak takiego pouczenia skutkuje wyłączeniem uprawnienia przedsiębiorcy do żądania odszkodowania za zmniejszenie wartości towaru.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta (Dz. U. z 2014 roku, poz. 827). Stan prawny: 1 września 2015 roku
